Rasy kotów różnią się między sobą nie tylko wyglądem i długością sierści, ale przede wszystkim charakterem, ufnością wobec ludzi, skłonnościami do zabawy czy wymaganiami w zakresie pielęgnacji. Aby kot mógł być uznany za przedstawiciela danej rasy, jego pochodzenie powinno być poświadczone rodowodem. Istnieje wiele organizacji felinologicznych, które prowadzą swoje kategoryzacje kotów i potwierdzają rodowody. Tylko rodowody wystawione przez organizacje zrzeszone w World Cat Congress są uznawane i honorowane na całym świecie. Aby kot uzyskał taki rodowód, musi pochodzić od kotów danej rasy minimum cztery pokolenia wstecz. Dzięki rodowodowi można mieć pewność, że dane zwierzę będzie faktycznie miało cechy charakterystyczne dla pożądanej rasy. I nie chodzi tu wyłącznie o wygląd. Ludzie wybierają konkretną rasę kotów także (a może nawet głównie) ze względu na usposobienie, które jest dla niej charakterystyczne.
Rasy kotów domowych dzielimy na cztery podstawowe grupy (podział wg FIFe):
- Grupa I: Koty perskie i egzotyczne
- Grupa II: Koty półdługowłose
- Grupa III: Koty krótkowłose i somalijskie
- Grupa IV: Koty syjamskie i orientalne
Do pierwszej z wymienionych powyżej grup należy między innymi kot perski, którego rasa uznawana jest za jedną z najwcześniej rozpoznanych i zakwalifikowanych. Koty te mimo, że są spokojne i łagodne, to uwielbiają dobrą zabawę z właścicielem. Przywiązują się do opiekuna i są w stanie szybko przyzwyczaić się do nowego miejsca zamieszkania, pod warunkiem, że właściciel jest u ich boku. Jest to typowy kot domowy, który raczej średnio poradzi sobie, jeśli wypuścisz go samego na zewnątrz. Ma długą sierść, która łatwo może się w coś zaplątać, dodatkowo nie jest zbyt szybki i skoczny, więc nie będzie mu łatwo uciec w przypadku ewentualnego zagrożenia.
Do drugiej kategorii zaliczamy na przykład maine coon’a. Jest to jedna z najstarszych ras kotów. Wyróżnia się rozmiarami – dorosłe samce mogą osiągnąć wagę nawet 11 kg oraz długość około 1 metra. Są to wyjątkowo inteligentne i spokojne zwierzęta. Mocno przywiązują się do człowieka. Co ciekawe zdarza się nawet, że lubią… aportować. Są przy tym energiczne, skore do zabawy oraz towarzyskie.
Do grupy kotów krótkowłosych i somalijskich należy np. kot bengalski. Rasa ta, choć wyglądem przypomina drapieżnych kuzynów, jest niezwykle łagodna i przyjazna. Warto jednak pamiętać, że koty tej rasy będą dobrym wyborem raczej dla bardziej doświadczonych „kociarzy”. Kot bengalski wymaga sporo uwagi ze względu na swoją energiczną naturę. Poza tym lubi spędzać czas na świeżym powietrzu, więc nie nadaje się dla osób, które poszukują pupila do małego mieszkania w mieście.
Jednym z najpopularniejszych przedstawicieli czwartej z wymienionych grup (koty syjamskie i orientalne) jest kot syjamski. Dominującymi cechami kotów tej rasy są upór i inteligencja. Zawsze mają swoje własne zdanie i domagają się tego, czego chcą, a jeśli coś im nie pasuje tona pewno dadzą Ci o tym znać. Mimo mocno wykształconego poczucia odrębności, kot syjamski uwielbia towarzystwo ludzi, jest bardzo przyjazny i z tego powodu często pracuje przy terapii dzieci z niepełnosprawnościami czy pacjentów z demencją.